چكيده:
پيچيدگي زندگي امروز در كنار تمام مشكلات، افكار بسياري را در گير خود ساخته است. امروزه بيماري‌هاي رواني، نه تنها مهجور و دور از انتظار نيست، بلكه افراد زيادي را در جامعه تهديد مي‌كند، در اين ميان، بيماري‌هايي كه در سنين سالمندي ابتلا به آنها بيشتر است، اهميت خاصي مي‌يابند، زيرا بر مشكلات پيري، بسياري از عوارض و محدوديت‌هاي ديگر نيز افزوده مي‌شود.
بر طبق آمارهاي جهاني، بيماري زوال عقل، به عنوان بحراني‌ترين معضل قرن 21، درصد بالايي از هزينه جوامع و نيروي انساني را به خود اختصاص داده است. اين در حالي است كه با توجه به روند رو به رشد جمعيت سالمند در كشور (كساني كه بيش از سايرين در خطر ابتلا به اين بيماري هستند)، توجه‌اي همه جانبه به مسائل و مشكلات اين بيماري مورد نياز است. و از آنجا كه مشكلات بيماران تنها مرتبط با حرفه مندان رشته‌هاي پزشكي نمي‌باشد، بخشي از اين رسالت بر عهده متخصصان شهرسازي و معماري است كه با ايجاد فضاهاي شهري مناسب، بيماران را به حضور در فضاهاي تشويق كنند و در واقع مانع از گوشه نشيني و انزوا طلبي بيماران در خانه كه موجب بروز بسياري از مشكلات ديگر مي‌شود، شوند.
بنابراين، اين پژوهش به منظور دستيابي به راهنماهاي طراحي و مناسب‌سازي فضاهاي شهري جهت تسهيل حضور بيماران مبتلا به زوال عقل انجام پذيرفته تا با توجه به مولفه‌هاي كيفي محيط مناسب بيماران، عرصه‌اي مطلوب جهت پاسخگويي به نيازها و ويژگي‌هاي فيزيولوژيكي و رواني بيماران فراهم آورد. تا از اين طريق، امكان برقراري تعاملات اجتماعي و انجام فعاليت‌هاي سازنده براي اين افراد ايجاد شود.
در اين راستا، در اين پژوهش، پس از بررسي مفاهيم و مباني نظري طراحي شهري و فضاهاي شهري و كيفيت، ويژگي‌هاي بيماران رواني به ويژه مبتلايان به زوال عقل و نيازهاي آنان مورد بررسي قرار گرفته و به ضرورت توجه به روان‌شناسي محيطي در راستاي تامين اين نيازها در فضاهاي شهري پرداخته شده است و در نهايت با ارائه مولفه‌هاي كيفي محيط مناسب حضور بيماران مبتلا به زوال عقل و برداشت ميداني كه عمده آن، ارتباط با بيماران و گروه‌هاي مراقب و درمانگر آنان در جهت بررسي عكس‌العمل‌هاي بيماران در فضاهاي شهري است، راهنماي طراحي جهت دستيابي به هر يك از مولفه‌هاي پيشنهاد شده است.
واژگان كليدي: فضاي شهري، بيماري زوال عقل، مولفه‌هاي كيفي محيط، راهنماي طراحي