بیماری آلزایمر شایع ترین نوع دِمانس (اختلال شناخت و حافظه) با شروع تدریجی و پیشرفت مداوم است که به مرور حافظه و تواناییهای ذهنی دیگر مانند تفکر، استدلال و قضاوت فرد را تحت تأثیر قرار می دهد و فرد را در انجام وظایف روزانه زندگی با مشکل مواجه می کند.
دمانس چیست؟
برای آنکه بدانیم آلزایمر چیست باید دمانس را بشناسیم.
دِمانس يا اختلال شناخت و حافظه به شرايطي گفته مي‌شود كه بر اثر آن طي روندي آهسته و تدريجي، عملکرد های عالی مغز دچار آسيب شده و از بين مي‌‌رود. معمولا افت حافظه نشانه ای است که سبب مراجعه فرد به پزشک می شود و علاوه بر آن نقایصی در چندین قلمرو شناختی مانند قدرت تفکر، تکلم، قضاوت، استدلال و ادراک دیده می شود.
آسیب شناسی بیماری آلزایمر
بیماری آلزایمر موجب میشود بر روی سلول های ناحیه هیپوکامپ مغز (بخش حافظه) افراد مبتلا رسوبات پروتئینی به نام پلاک های آمیلوئید ایجاد گردد. این پلاک ها نه تنها مانع از ارتباط بین سلول های عصبی می شود، بلکه باعث تخریب سلول های اطراف خود نیز میگردد. علاوه بر پلاک های آمیلوئید، کلافه های پیچیده دیگری با نام کلافه های نوروفیبریلاری در سلول های عصبی مغز به وجود می آید. ازدیاد و رشد این ترکیب باعث از بین رفتن سلول های مغزی می شود. کاهش سطح بعضی از موادشیمیایی که پیام ها را بین سلول های عصبی منتقل می کند نیز باعث از بین رفتن ارتباط بین سلول ها می گردد. تمام این موارد باعث کوچک شدن و آتروفی مغز می شود.
اثرات بيماري آلزايمر
معمولاً روند آسيب مغز در اين بيماري از حافظه کوتاه مدت شروع می شود و سپس با درگیر شدن قسمتهای مختلف مغز، طيف وسيعي از علائم متفاوت ایجاد میشود كه مي‌توان آنها را در سه گروه كلي طبقه بندي نمود:
- اختلالات شناختی
- ضعف در حافظه و فراموش نمودن مطالب
- اختلال در زبان (بیان و یا درک کلمات)
- اختلال در تفکر (بروز هذیان، آسیب در تفکر انتزاعی و…)
- ناتوانی در قضاوت و استدلال
- اختلال در جهت یابی و آگاهی به زمان و مکان
- اختلال در تصمیم گیری و حل مساله
- اختلال در یادگیری مطالب جدید
- کاهش توجه و تمرکز
- اختلال خواندن و نوشتن و محاسبه
- اختلالات خلقی / روانی
- آشفتگی و بی ثباتی خلق و تحریک پذیری
- ترس و اصظراب و افسردگی
- از دست دادن لذت ها و علایق گذشته
- ضعف تدریجی عواطف
- شکاکی، سوءظن، بدبینی و بی اعتمادی
- بی خوابی و آشفتگی خواب
- خندیدن و گریستن یکباره و بی دلیل
- اختلالات رفتاری
- رفتار آشفته و غیرقابل پیش بینی
- بی قراری و پرسه زدن بی هدف و با بی تفاوتی و بی حرکتی
- سرگردانی و خارج شدن از منزل و گم شدن
- پرخاشگری و رفتار تهجمی ، لجبازی و مخالفت ورزی
- وابستگی شدید به مراقب (فرد مبتلا مانند سایه می شود)
- غروب زدگی (افزایش بی قراری در هنگام غروب)
- بروز رفتارهای وسواس گونه
- تکرار یک رفتار یا بیان یک عبارت به صورت مکرر
- اختلال در رفتارهای خاصی
- تغییر تدریجی شخصیت فرد مبتلا
- مخفی و انبار نمودن وسایل یا خوراکی ها
- کاهش تعادل فیزیکی و مهارت های حرکتی و هماهنگی میان آنها در راه رفتن، غذاخوردن، لباس پوشیدن، استحمام ، بروز رفتارهای ناپسند
مراحل بیماری آلزایمر:
بیماری آلزایمر یک بيماري پيش رونده و تحلیل برنده است . بنابراين به تدريج و طي مراحلي مغز مسير تباهيدگي خود را طي خواهد كرد و به دنبال آن علائم باليني شديدتر و اختلالات رفتاري و شناختي حادتري تظاهر خواهد كرد. وجود تفاوت‌‌هاي فردي و سابقۀ شخصيتي و حتي نوع جنسيت در ظهور و بروز نوع علائم تا حدودي نقش ايفا مي‌كند.
طول دورۀ بيماري از 3 تا 20 سال متغير است اما به طور متوسط 5 تا 10 سال به طول مي‌انجامد . سه مرحله بیماری آلزایمر عبارتست از:
مرحله اوليه
علائم بيمارى به تدريج ظاهر مى شوند .بنابراين نمى توان زمان دقيق شروع اين مرحله از بيمارى را مشخص نمود:
- اختلال در حافظه كوتاه مدت (آنچه كه اخيرا آموخته يا اتفاق افتاده است،حوادث اخير)
- اختلال در تكلم
- گم كردن زمان و وقت
- گم شدن حتى در مكان ها و محله هاى آشنا
- اشکال در انتخاب و تصميم گيرى هاى ساده
- كاهش انگيزه و علاقه در انجام كارها
- بروز افسردگى و حتى عصبانيت (پرخاشگری)
- كاهش علاقه نسبت به انجام فعاليت ها و تفريحات معمول
مرحله ميانى
در اين مرحله، علائم بيمارى به حدى آشكار مى شوند كه بر زندگى اجتماعى، شغلى وانجام فعالیتهای روزمره بيمار اثر مى گذارند.
- بسيار فراموشكار مى شود.
- لغت هاى مناسب، اسامى افراد و اشياء و عبارات را به سختى مى يابد.
- فعاليت هاى معمول و روزانه منزل را نمى تواند انجام دهد.
- براى بهداشت شخصى، استحمام و لباس پوشيدن به كمك نياز دارد.
- سرگردان بوده و به راحتى گم مى شود.
- تغييرات رفتارى و خلقى مانند اضطراب و ترس بی دلیل، عصبانيت و شكاكى بروز مى نماید.
- اشياء و صداهايى را كه وجود ندارند مى بيند يا مى شنود.
- براى انجام كارها به كمك ديگران نياز دارد و به آنها وابسته مى شود
مرحله پیشرفته
در اين مرحله بيمار كاملا به ديگران وابسته مى شود و معمولا علائم زير وجود دارد:
- در خوردن غذا مشكل دارد.
- افراد و اشياء آشنا را نمى شناسد.
- به سختى حرف مى زند و منظورش را بيان مى كند.
- به سختى آنچه را كه مى شنود و مى بيند و اتفاق مى افتد، درك مى كند.
- قادر به يافتن راه خود حتى در محيط هاى بسيار آشنا (مانند منزل) نيست.
- به سختى راه مى رود.
- بى اختيارى ادرار و مدفوع دارد و نمى تواند خود راكنترل نمايد.
- رفتار ناشايسته از او سر مى زند.
- معمولا اكثر اوقات در بستر يا صندلى به سر مى برد.
درمان
داروهای رایج:
داروهای رایج در درمان علائم بیماری آلزایمر به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
- درمان ناتوانی های شناختی ناشی از بیماری آلزایمر
- درمان علائم رفتاری بیماری آلزایمر
چگونه می توانم اطلاعات بیشتری در رابطه با بیماری آلزایمر به دست آورم؟
شرکت در کلاس ها و کارگاه های آموزشی انجمن دمانس و آلزایمر ایران
بازدید از سایت انجمن دمانس و آلزایمر ایران (الفبای دمانس)
مشاوره با کارشناسان انجمن دمانس و آلزایمر ایران
مطالعه کتاب ها و جزوات و فصلنامه انجمن دمانس و آلزایمر ایران
بازدید از مرکز توانبخشی قاصدک