درمان دارویی بیماری آلزایمر به دو دسته تقسیم می شود:
الف) درمان ناتوانی های شناختی ناشی از بیماری آلزایمر:
ماده‌ي مهمي در مغز وجود دارد به نام استيل كولين. اين ماده نقش پيام رسان بين دو سلول عصبي را بازي مي‌كند و پس از چند صدم ثانيه توسط آنزيمي به نام كولين استراز تجزيه مي‌شود. در بيماري آلزايمر ماده استيل كولين در مغز كم شده و ارسال پيام بين دو سلول عصبي مغز مختل مي‌شود. داروهايي كه آنزيم كولين استراز را مهار مي‌كنند باعث افزايش استيل كولين مي‌شوند. اولين عضو اين خانواده، دارويي به نام تاكرين است كه اولين بار، ده سال پيش براي درمان آلزايمر معرفي شد. از آن موقع سه داروي ديگر به نام‌هاي دونپزیل (با نام تجاري آریسپت ) ، ریواستیگمین (با نام تجاري اکسلون) و گالانتامین (با نام تجاري رمینیل) به بازار عرضه شده‌اند كه عوارض جانبي آنها از تاكرين به مراتب كمتر است. داروي ديگري كه در كشور آلمان در سال 2003 ميلادي عرضه شده است ممانتین نام دارد.
- عوارض جانبي اين داروها چيست؟
داروي تاكرين در مواردي باعث صدمه به كبد مي‌شود لذا امروزه به ندرت استفاده مي‌شود، اما ساير داروهاي ذكر شده عوارض خطرناكي ندارند. فقط ممكن است باعث تهوع ، استفراغ، اسهال و كاهش وزن شوند. در هر حال اين عوارض در افراد مختلف فرق دارد، ميزان تأثير داروهاي مهار كننده كولين استراز قابل توجه است. پنجاه درصد بيماران درجاتي از بهبودي در حافظه، توانايي صحبت كردن صحيح، توانايي استدلال كردن و انجام كارهاي روزمره را نشان مي‌دهند.
نكتة منفي در مصرف اين داروها اين است كه معمولاً مدت تأثير آنها محدود است. اين داروها بين 6 ماه تا 2 سال اثر بهبودي دارند و بعد از آن هيچ پيشرفتي در بهبود علايم بيماري مشاهده نخواهد شد. البته قطع داروها نیز بطور يقين باعث بدتر شدن علايم مي‌شود و در نتيجه دارو را بايد تا آخر عمر مصرف نمود.
خانواده‌هايي كه بيمارشان از اين داروها استفاده مي‌كند اغلب مي‌گويند كه ذهن بيمار تيزتر و حواسش جمع‌تر گشته است، اتفاقات اخير را بهتر به ياد مي‌آورد و بيش از سابق مي‌تواند از خودش نگهداري كند. همچنين روحية بيمار بهتر مي‌شود و كمتر دست به تكرار سؤالات و جابجا گذاشتن چيزها زده و در محيط آشنا كمتر سردرگم مي‌شود. هرچند اين تغييرات خيلي تكان دهنده نيستند اما معمولاً خانواده بيمار را ارضا مي‌كند.
هنوز با قاطعيت نمي‌توان گفت كه آيا داروهاي مهار كننده كولين استراز مي‌توانند روند آسيب مغزي را هم كند كنند يا نه. براي پاسخ به اين پرسش بايد منتظر زمان بود. تجويز اين داروها تازه شروع شده است و تنها با گذشت زمان و كسب تجربه مي‌توان به تأثير آنها بر روند بيماري پي برد. اما حتي اگر اثر مثبت اين داروها موقتي باشد، باز هم مصرف آنها توصيه مي‌شود زيرا كيفيت زندگي بيمار و اطرافيان را بهتر مي‌كند.
دونپزیل (نام تجاري آریسپت): امروزه به طور گسترده‌اي در تمام مراحل بيماري براي درمان آلزايمر استفاده مي‌شود. دونپزيل عوارض گوارشي كمتري دارد و بهتر تحمل مي‌شود.قرصهای 5 و 10 میلی گرمِ اين دارو به صورت يكبار در روز و قبل از خواب تجويز مي‌شود. علاوه بر عوارض گوارشي ، ممكن است باعث درد مفصلي، بي‌خوابي يا خواب آلودگي، سرگيجه يا كابوس شود. مصرف آن در صرع، بیماریهای هدایتی قلبی، آسم، زخم معده و اختلال بی اختیاری ادرار، انسداد خروجی مثانه، ممنوع است. این دارو با فلووکسامین، سایمیتدین، کتوکنازل، پارکستین، اریترومایسین و آنتی هیستامین تداخل اثر دارد.
ريواستيگمين (نام تجاري اکسلون): باعث حفظ و افزايش سطح استيل كولين مغز مي‌شود. در مطالعات باليني، ريواستيگمين باعث بهتر شدن عملكردهاي فكري و ارتقاي آن يا جلوگيري از افت حافظه شده است. بيماراني كه با آن تحت درمان قرار گرفته‌اند، وظايف روزمره زندگي را بهتر انجام مي‌دهند. این دارو در مراحل خفيف تا متوسط بيماري كاربرد دارد. يكي از عوارض اين دارو، افزايش ترشح اسيد معده و ايجاد ورم معده در برخي بيماران است،بنابراین باید با غذا مصرف شود. اين دارو تداخل اثر خاص با ساير داروها ندارد و به شکل کپسولهای5/0 ، 3، 5/4 و 6 میلی گرم در دسترس است.
پَچ هاي پوستي ریواستيگمين:
با 2 دوز حاوي 9 ميلي گرم دارو و 9.5 ميلي گرم دارو در دسترس است. پَچ روي قسمت فوقاني بازو و يا پشت يا سينه، روي پوست تميز، خشك و بدون مو كه زخم يا جوش ندارد چسبانده مي شود. دارو طي 24 ساعت، جذب شده، پس از آن، چسب كنده شده و از باید از پَچ بعدي استفاده شود. عوارض مثل تشديد لرزش، كاهش وزن و اشتها و تهوع و استفراغ ممكن است رخ دهد. در بيماران با سابقه زخم معده، بيماري هدايتي قلب، بيماري ريوي و انسداد ادراري بايد با احتياط مصرف شود.
داروي گياهي گالانتامين (نام تجاري رمینیل): از گل نرگس استخراج مي‌شود. به صورت قرصهای 4 ،8 و 12 میلی گرم موجود است. در مراحل خفيف و متوسط بيماري، مصرف روزانه‌ي 24 ميلي گرم از آن باعث بهتر شدن عملكرد ذهني و وظايف روزمره زندگي مي‌شود. شايعترين عوارض جانبي آن، تهوع، استفراغ، اسهال و كاهش اشتها مي‌باشد. در بيماران با اختلال كبدي و كليوي، بايد دوز دارو توسط پزشك تنظيم شود. تجویز در بیماران ریوی، انسداد خروج ادرار و سابقة صرع باید با احتیاط باشد. این دارو نباید بلافاصله بعد از غذا مصرف شود(کاهش جذب دارو).
ممانتامين(ابیکسا): اين دارو ساليان دراز است كه در آلمان براي درمان آلزايمر استفاده مي‌شود و باعث كند شدن روند تخريب سلول‌هاي مغز مي‌شود. اين دارو در مراحل متوسط تا شديد بيماري بكار مي رود. براي بهتر شدن حافظه، تمركز، استدلال، زبان و توانايي انجام اعمال ساده كاربرد دارد. عوارض جانبي آن، سر درد، يبوست، منگي و سرگيجه است. در نارسايي شديد كليه توصيه نمي شود. قرص هاي 5 و 10 ميلي گرمي دارد. مصرف دارو ، قبل يا بعد از غذا بلامانع است(غذا بر ميزان جذب دارو اثري ندارد). بهتر است دارو قبل از خواب مصرف شود.
در حال حاضر در ميان مكمل هاي غذايي، ويتامين B6 ، B12 ، اسيد فوليك و امگا 3 ممكن است در كند كردن پيشرفت بيماري و پيشگيري موثر باشد.
چند نکته کی در مصرف دارو:
- تأثیر داروهای مورد استفاده در بیماری آلزایمر ( درمان دارویی آلزایمر )، بر روی سیستم عصبی مرکزی است. بنابراین هیچ گاه دارو را ناگهانی قطع نکنید.
- حتما دارو را در ظرف در بسته در دمای اتاق و دور از نور، گرما و رطوبت نگهداری کنید.
- ممکن است مصرف دارو سبب کاهش تعریق و افزایش دمای بدن شود. در صورت بروز این حالت سریعا بیمار را به مرکز درمانی ببرید.
- دارو را طبق زمان بندی معین مصرف کنید. اگر فراموش کرده اید دارو را در زمان خود مصرف نمایید و به زمان مصرف بعدی نزدیک شده است، صبر نموده و قرص را در زمان بعد مصرف کنید.
ب) درمان علائم رفتاری بیماری آلزایمر:
این داروها ممکن است عوارض جانبی داشته باشند اما چنانچه با مصرف آنها رفتارهای بیمار قابل کنترل می شود باید از آنها استفاده نمود( البته وجود یک مراقب آرام و باحوصله که در برابر بیمار کم حوصلگی و عیبجویی نکند و با احترام و همدردی نیازهای وی را برطرف نماید بسیار مؤثر است).
- درمان افسردگی:
افسردگی در بیماران مبتلا به آلزایمر شایع است. ناراحتی از ابتلا به این بیماری، ترس از تنهایی، احساس سردرگمی، ضعف حافظه و قوای ذهنی، همچنین کاهش آنزیم های پیام رسان همانند سروتونین در مغز بیمار می تواند به ایجاد افسردگی کمک کند. خوشبختانه داروهای زیادی برای درمان افسردگی وجود دارد كه مي توان با تجويز و تحت نظر پزشك متخصص از آنها استفاده كرد.
- درمان علائم روان پریشی :
ممکن است همراه با بیماری آلزایمر علائمی نیز مانند عصبانیت و پرخاشگری، سردرگمی، توهم و هذیان ها و …. بروز کند. معمولا این رفتارها را می توان با داروهای مناسب درمان نمود.
- درمان اضطراب :
اضطراب، سراسیمگی و ناآرامی در بسیاری از بیماران دیده می شود. مصرف داروهای مربوطه می تواند به آرامش افراد کمک می کند.
- درمان مشکلات خواب:
هر چند که مشکلات خواب در بیماران مبتلا به آلزایمر شایع است اما داروهای خواب آور را باید با احتیاط مصرف نمود زیرا باعث عدم تعادل و افزایش خطر سقوط می گردند. تأثیر داروهای خواب آور معمول همانطور که گفته شد ممکن است در طول روز بعد نیز ادامه داشته و باعث گیجی بیمار شوند. بنابراین بهتر است از تدابیر غیردارویی نظیر ورزش روزانه، دوش آب گرم قبل از خواب و خودداری از خواب نیمروزی طولانی کمک بگیرید و در صورت عدم بهبود وضعيت خواب براي تجويز دارو با پزشك مشورت نمایید.