توهم

توهم ، درک اشتباه از اشیاء یا حوادثی است که از طریق حواس پنچگانه بیمار حس می شوند اما در عالم واقع وجود ندارند. یعنی فرد مبتلا به آلزایمر، ممکن است چیزهایی را ببیند، بشنود، بچشد، بو کند و یا لمس کند که در واقع وجود ندارند. به طور مثال ممکن است چهره یک فرد فوت شده را ببیند که در پرده ای سفید پیچیده شده است یا صدای افرادی را بشنود که در حال صحبت کردن با وی هستند و یا حرکت حشرات را بر روی پوست خود حس کند. شایع ترین توهمات در دمانس در حوزه بینایی و شنوایی است (به ویژه بینایی). مثلا ممکن است فکر کند که تصاویر و پوسترها، افراد یا حیوانات واقعی هستند یا تصویر خود را در آینه ببیند اما فکر کند فرد دیگری است. توجه کنیم که توهم می تواند به شکل دیدن تصاویری تهدید آمیز و ترسناک باشد.

علل احتمالی توهمات :

1. بیماری: توهم می تواند در اثر یک بیماری جسمی مانند عفونت بوجود آید. این احتمال باید توسط پزشک بررسی شود. بیماری های طبی مانند عفونت کلیه یا مثانه، از دست رفتن آب بدن به هر علت و یا دردهای شدید می توانند منجر به توهم شوند.
2. داروها: توهم می تواند ناشی از عوارض جانبی داروهای مصرفی فرد باشد بویژه اگر چندین نوع دارو را به طور همزمان برای موارد مختلف طبی می گیرند. در این مورد نیز پزشک باید داروهای مصرفی فرد مبتلا را کاملاً مد نظر قرار دهد.
3. ضعف قوه بینایی و شنوایی: توهم بینایی و نیز توهم شنوایی می تواند ناشی از ضعف بینایی و یا ضعف شنوایی فرد باشد.
4. تغییرات مغزی: گاهی توهم فرد ناشی از تغییراتی است که در اثر خود بیماری آلزایمر در مغز ایجاد شده است.

واکنش فرد مبتلا به بیماری آلزایمر به توهم :

واکنش افراد مبتلا به بیماری آلزایمر نسبت به توهم متفاوت است:

• ممکن است بداند که این تصاویر یا صداها غیر واقعی هستند و در نتیجه به آنها توجهی نکند.
• ممکن است در مورد واقعی بودن یا نبودن آنها شک داشته باشد در نتیجه بخواهد که شما نیز نگاهی بیندازید و او را مطمئن سازید.
• به تدریج که دمانس شدیدتر می شود، فرد مطمئن می شود که آنچه را دیده یا شنیده، واقعی است و در نتیجه می ترسد. البته گاهی توهمات برای بیمار ترسناک نیستند و حتی ممکن است خوشایند نیز باشند.
• در مورد توهمات شنوایی، ممکن است فرد به صورت صحبت کردن با خود و یا فریاد زدن بر سر آنها واکنش نشان دهد (در واقع او با افرادی وارد گفتگو شده است که صدای آنها را می شنود).

نحوه برخورد با فرد دچار توهم

• ارزیابی موقعیت: ببینید آیا توهمات برای شما یا فرد مشکل آفرین است یا خیر. آیا فرد را می‌ترساند؟ آیا منجر به بروز رفتارهای خطرناک می شود؟ اگر توهمات مشکلی برای مراقب، خود فرد یا سایر اعضای خانواده ایجاد نمی کند یا منجر به بروز رفتارهای خطرناک نمی شود، نیازی به مداخله نیست و می توان از آنها چشم پوشی کرد.
• مشورت با پزشک : حتماً با پزشک مشورت کنید. پزشک می تواند بیماریهای جسمی منجر به توهم (مانند عفونت کلیه یا مثانه یا از دست رفتن آب بدن) را با معاینه و آزمایش رد کند، داروهای مصرفی را مورد ارزیابی مجدد قرار دهد، در صورت نیاز به درمان برای رفع توهمات فرد ، دارو تجویز کند و یا جهت ارزیابی بینایی و شنوایی بیمار، وی را به متخصصان مربوطه ارجاع دهد.
• اصلاح بینایی ففرد مبتلا: فرد را تشویق کنید تا عینکش را به چشمش بزند و به صورت منظم جهت معاینه چشم به متخصص بینایی سنجی مراجعه کنید. در صورت ابتلا به بیماریهای چشمی مانند آب مروارید حتما با چشم پزشک جهت اصلاح آن مشورت کنید.
• اطمینان بخشی: سعی کنید در برابر احساساتی که در حال تجربۀ آنهاست با همدلی و کلمات مهرآمیز، به او اطمینان و قوت قلب دهید. مثلا می توانید بگویید: «نگران نباش، من اینجا هستم و از تو مراقبت و محافظت می کنم». می توان با لمس ملایم فرد نیز حمایت از وی را بیشتر ابراز کرد. آرام به شانه فرد بزنید تا حواس وی از توهمش منحرف شود. حتما به احساسات وی توجه کنید. مثلا می توان گفت «به نظر می آید که خیلی ناراحت شدی می دانم که اینها خیلی برایت ترسناک است».
• منحرف کردن حواس فرد مبتلا: به فرد پیشنهاد کنید که با شما به پیاده روی بیاید و یا کنار شما در اتاق دیگری بنشیند. توهمات ترسناک در اتاق روشن و پر نور که در آن افراد دیگر حضور داشته باشند، فروکش می کند. می توان با فعالیتهایی مانند گوش دادن به موسیقی، دیدن عکس و یا شمردن پول، توجه فرد را منحرف ساخت.
• جواب دادن صادقانه به سئوالات فرد : گاهی فرد در مورد مشاهدات توهم گونه اش نظر شما را می پرسد. مثلا می گوید: «آیا تو، هم او را می بینی؟». می توان اینگونه پاسخ داد که «می دانم شما چیزی را می بینید، ولی من نمی بینم» در این حالت علیرغم پاسخ صادقانه، با بیمار بحث و جدل نکرده و آنچه را که او می بیند یا می شنود انکار نکرده اید. در واکنش به توهمات بیمار محتاط باشید و هرگز با وی در مورد غیر واقعی بودن چیزهایی که می بیند یا می شنود بحث نکنید.
• اصلاح محیط اطراف فرد مبتلا: اگر فرد به دلیل درک اشتباه از شیءِ خاصی دچار توهم می شود، می توان آن را از محیط اطراف فرد حذف کرد. مثلا اگر فرد بدنبال خیره شدن به پرده اتاق صورت فردی را می بیند، می توان پرده ها را از اتاق برداشت یا آنها را درحالت جمع شده قرار داد. روشن تر کردن اتاق نیز باعث میشود توهمات کمتر بروز نمایند. هنگامی که تلویزیون برنامه های خشن و اضطراب آور پخش می کند آن را خاموش نمایید، زیرا وی قادر به تشخیص و تفکیک برنامه های تلویزیون با واقعیت نیست. از اینکه فرد به وسیله ای دسترسی ندارد که با به کاربردن آن بتواند به خودش و یا اطرافیان صدمه بزند، مطمئن شوید.